Autor: Adwokat Marta Bortel-Borowska

Rozliczenie majątku konkubentów po rozstaniu – co wynika z najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego

W ostatnich latach coraz więcej par w Polsce decyduje się na życie w tzw. konkubinacie, czyli nieformalnym związku partnerskim. Wspólne mieszkanie, prowadzenie gospodarstwa domowego, wychowywanie dzieci i inwestowanie w majątek to codzienność wielu takich relacji. Choć w praktyce często przypomina to małżeństwo, prawo traktuje te związki zupełnie inaczej.

To właśnie brak szczegółowej regulacji prawnej konkubinatu powoduje, że po jego zakończeniu pojawia się wiele sporów o majątek i wzajemne rozliczenia. Najnowsze orzeczenie Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2025 r. (sygn. I CSK 969/25) wprowadza istotne wskazówki, jak należy postępować w takich sytuacjach.

1. Konkubinat nie tworzy wspólności majątkowej

W przeciwieństwie do małżeństwa, związek nieformalny nie powoduje powstania ustawowej wspólności majątkowej. Oznacza to, że każdy z partnerów zachowuje prawo własności do rzeczy, które zostały nabyte na jego nazwisko. Po rozstaniu nie można więc domagać się „podziału majątku” w rozumieniu przepisów o małżeństwie.

Jednak w praktyce partnerzy często wspólnie inwestują – budują dom, remontują mieszkanie, rozwijają firmę jednego z nich. I tu właśnie pojawia się pytanie: czy osoba, która finansowo lub osobistym zaangażowaniem przyczyniła się do powstania majątku drugiego partnera, może żądać zwrotu nakładów?

2. Bezpodstawne wzbogacenie jako podstawa rozliczeń

Sąd Najwyższy po raz kolejny potwierdził, że rozliczenia między konkubentami odbywają się na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c. i n.), a nie przepisów o wspólności majątkowej czy zniesieniu współwłasności. Innymi słowy – jeśli jeden z partnerów wzbogacił się kosztem drugiego, ma obowiązek zwrotu korzyści.

W omawianej sprawie kobieta przez wiele lat wspierała partnera w prowadzeniu domu, wychowywaniu dzieci i działalności gospodarczej. Po rozstaniu całość majątku (dom i firma) pozostała jednak wyłącznie przy mężczyźnie. Sąd uznał, że takie działania stanowiły świadczenia nienależne, ponieważ ich cel – wspólne życie rodzinne – odpadł wraz z zakończeniem związku.

3. Świadczenia osobiste też mają wartość

Co ważne, Sąd Najwyższy wskazał, że nie tylko nakłady finansowe, ale również świadczenia niematerialne, takie jak prowadzenie domu, wychowywanie dzieci czy pomoc w biznesie, mogą być uznane za świadczenia mające wymiar majątkowy. Dopóki związek trwa, wykonywane są one w przekonaniu o wspólnym celu. Po rozstaniu stają się jednak świadczeniami nienależnymi i mogą stanowić podstawę do żądania rekompensaty.

4. „Czasowy” związek nie zwalnia z odpowiedzialności

Pozwany w sprawie twierdził, że związek miał charakter „czasowy”, a więc nie powinno być mowy o jakichkolwiek roszczeniach. Sąd Najwyższy stanowczo odrzucił ten argument, podkreślając, że żadna relacja – ani małżeńska, ani nieformalna – nie jest zawierana z założeniem szybkiego rozstania. Wspólne życie, posiadanie dzieci i planowanie przyszłości to przejawy trwałej więzi, której założeniem jest wspólne dobro.

5. Odsetki i moment powstania roszczenia

SN przypomniał również, że roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia staje się wymagalne dopiero w chwili wezwania do zapłaty (art. 455 k.c.). Od tego momentu naliczane są odsetki ustawowe za opóźnienie. Oznacza to, że dopóki wierzyciel nie zażąda zwrotu świadczenia, dłużnik formalnie nie pozostaje w opóźnieniu.

6. Znaczenie praktyczne orzeczenia

Postanowienie Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2025 r. ma duże znaczenie praktyczne, bo potwierdza utrwaloną linię orzeczniczą:

• brak formalnego małżeństwa nie wyłącza ochrony prawnej jednego z partnerów,

• rozliczenia po konkubinacie opierają się na zasadzie bezpodstawnego wzbogacenia,

• świadczenia osobiste (np. opieka nad dziećmi, prowadzenie domu) mogą mieć wartość majątkową,

• osoba, która poniosła nakłady, może skutecznie dochodzić ich zwrotu, jeśli udowodni ich wartość i związek z majątkiem drugiego partnera.

7. Jak zabezpieczyć się w praktyce?

Jeśli żyjesz w konkubinacie i wspólnie inwestujesz z partnerem, warto:

• dokumentować wszystkie wydatki i nakłady – rachunki, faktury, przelewy,

• rozważyć spisanie umowy partnerskiej określającej zasady finansowe związku,

• w przypadku rozstania – nie zwlekać z wezwaniem do zapłaty i skorzystać z pomocy prawnika.

Podsumowanie

Sąd Najwyższy w sprawie I CSK 969/25 jasno potwierdził:

Po ustaniu konkubinatu partner, który ponosił nakłady na majątek drugiego, może żądać ich zwrotu na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Choć konkubinat nie jest objęty ochroną prawną tak szeroką jak małżeństwo, nie oznacza to braku sprawiedliwego rozliczenia. Prawo cywilne zapewnia mechanizmy, które pozwalają odzyskać należne środki i chronić dorobek wspólnego życia.

Adwokat Racibórz prawnik kancelaria usługi prawne rozwód spadek

Info

+48 608 203 818

adwokat@bortelborowska.pl

Kancelaria Adwokacka

Adwokat Marta Bortel-Borowska

Biuro:

ul. Opawska 40, p. 1

47-400 Racibórz

NIP 639 187 43 66

Numer rachunku

61 1050 1214 1000 0091 4849 3191

Strona zrobiona w WebWave.